Ngũ Phương Phật tượng trưng cho 5 phương: Đông - Tây - Nam - Bắc - Trung Tâm; 5 bộ : Bảo Bộ, Liên Hoa Bộ , Kim Cang Bộ, Nghiệp Bộ, Phật Bộ; 5 sắc : Xanh, Đỏ, Vàng, Trắng, Đen...; mà nội dung chính yếu là 5 trí chuyển hóa từ 5 uẩn. Ngũ phương Phật còn xưng là Ngũ Trí Như Lai, Ngũ Trí Phật, Ngũ Phật, Ngũ Thánh hoặc Ngũ Thiền Định Phật (pañca-dhyāni-bhuddhāh), trong Mật giáo Đức Đại Nhật Như Lai là chủ Tôn của Ngũ Phật, có Kim Cang Giới Ngũ Phật và Thai Tạng Giới Ngũ Phật.
 |
Ngũ Phương Phật
|
- Kim Cang Giới Ngũ Phật có: Tỳ Lô Giá Na Phật (Vairocana); A Súc Phật (Aksobhya); Bảo Sanh Phật (Ratnasambhava); A Di Đà Phật (Amitabha); Bất Không Thành Tựu Phật (Amogha-siddhi). Ngũ Phật này cư trụ ở Ngũ Giải Thoát Luân của Trung Ương Kim Cang Giới Mạn Trà La.
- Thai Tạng Giới Ngũ Phật có: Đại Nhật Như Lai tọa vị Trung Ương, thân màu Hoàng Kim, kết Pháp Giới Định ấn; Bảo Tràng Như Lai tọa vị Đông phương, thân màu Đỏ Trắng, tay trái để bên hông, tay phải kết Xúc Địa ấn; Khai Phu Hoa Vương Như Lai, tọa vị Nam phương, thân màu Hoàng Kim, kết Ly Cấu Tam Muội ấn; Vô Lượng Thọ Như Lai tọa vị Tây phương, thân màu Hoàng Kim, kết Di Đà Định ấn, Thiên Cổ Lôi Âm Như Lai tọa vị Bắc phương, thân màu Đỏ Vàng, hiện tướng ngồi nhập định.
Kim Cang Giới Mạn Trà La là Quả biểu thị cho Trí; Thai Tạng Giới Mạn Trà La là Nhân biểu thị cho Lý. Vì vậy chủng tử tự và sắc tướng của Ngũ Phật không giống nhau, nhưng đồng nhất Thể. Đại Nhật Như Lai và A Di Đà Như Lai trong lưỡng giới (Kim Cang Giới và Thai Tạng Giới) thì danh xưng giống nhau, còn 3 Đức Phật Bảo Tràng, Khai Phu Hoa Vương, Thiên Cổ Lôi Âm tương ưng với 3 Đức Phật A Súc, Bảo Sanh, Bất Không Thành Tựu của Kim Cang Giới. Ngoài sự khác nhau của lưỡng giới, giữa Tạng mật (Tây mật) và Đông mật cũng có chỗ không tương đồng nhau.
Ngũ Phương Như Lai chính là từ Ngũ Trí ứng hiện thành:
1. Đại Viên Cảnh Trí
2. Bình Đẳng Tánh Trí
3. Diệu Quán Sát Trí
4. Thành Sở Tác Trí
5. Pháp Giới Thể Tánh Trí
Đông Phương Thế Giới A Súc Như Lai: thân phóng quang minh màu Xanh (Hành Mộc), kết ấn Xúc Địa với hoằng nguyện ngăn chặn và diệt trừ các ác ma giữ cho thế giới hòa bình và an ổn. Đức Phật A Súc Như Lai bổn tôn [Đại Viên Cảnh Trí]. Hàm ý tâm trí chúng sanh gốc vốn thanh tịnh trong sáng như gương, nhưng do nghiệp chướng vô minh làm cho lu mờ đen tối. Nay nương nhờ thần lực của Như Lai cộng với sự nổ lực tu trì tìm lại bản tánh trí huệ viên minh của chính mình.
Nam Phương Thế Giới Bảo Sanh Như Lai: thân phóng quang minh màu Đỏ (Hành Hỏa), kết ấn Đại Nguyện với Đại nguyện tất cả những gì chúng sanh cần Ngài đều bố thí cho cả, bình đẳng như nhau, thế giới của Ngài toàn là báu vật. Đức Phật Bảo Sanh Như Lai bổn tôn [Bình Đẳng Tánh Trí] hàm ý chúng sanh do tham sân si cố chấp, phiền não dẫy đầy, có biết đâu tất cả mọi người đều bình đẳng như nhau, đều được hình thành từ Địa, Thủy, Hỏa, Phong, Không, Thức; Sanh, Lão, Bịnh, Tử. Nay nương nhờ thần lực của Như Lai cộng với sự nổ lực tu trì tìm lại bản tánh Trí Huệ Bình Đẳng của mình.
Tây Phương Thế Giới A Di Đà Như Lai: thân phóng quang minh màu Trắng (Hành Kim), kết ấn Đại Định với bổn nguyện tiếp dẫn phổ độ chúng sanh vãng sanh Tây phương Cực Lạc thế giới. Đức Phật A Di Đà Như Lai bổn tôn [Diệu Quang Sát Trí] hàm ý tiếp dẫn chúng sanh giác ngộ, nhận được cảnh giới hư không, từ Hư không đạt đến Diệu hữu, nhìn nhận thế giới mới lập thành không có điều sai khác, sự thanh tịnh của chúng sanh không sai khác với Đức Phật Tỳ Lô Giá Na, trí huệ đạt đến cảnh giới này thì có thể nhập Tỳ Lô Pháp Giới.
Bắc Phương Thế Giới Thành Tựu Như Lai: thân phóng quang minh màu Đen
(Hành Thủy), kết ấn Thí Vô Úy. Với nguyện lực làm đạo sư cho hết thảy
chúng sanh, trong bất cứ hoàn cảnh nào, trường hợp nào, Ngài đều tạo
phương tiện để chúng sanh thoát các nổi sợ hải và thành tựu những nguyện
vọng lìa khổ đau của muôn loài. Đức Phật Thành Tựu Như Lai bổn tôn
[Thành Sở Tác Trí] hàm ý chúng ta nên tự mình phát tâm tu tập làm cho
trí huệ Phật tánh của chúng ta phát sáng như ánh sáng của mặt trời, đem
ánh sáng và hơi ấm đến cho mọi loài chúng sanh, khai mở thế giới phóng
vô lượng quang minh biến thành cảnh giới Tịnh Độ ở thế gian, mọi sự vật
đều theo nguyện lực mà thành tựu, Ngũ uẩn chuyển thành Ngũ trí, lấy sự
Bố thí làm nhiệm vụ phóng quang, đạt được như vậy thì tự thân [Thành Sở
Tác Trí].
Trung Ương Thế Giới Tỳ Lô Giá Na Phật còn tôn xưng Đại Nhật Như Lai:
thân phóng quang minh màu Vàng (Hành Thổ), kết ấn Trí Quyền. Bốn vị
Phật: Đông, Tây, Nam, Bắc, thể hiện tính cách của Đại Nhật Như Lai, tuy
là bốn nhưng chỉ là một, một nhưng lại là bốn. Đức Đại Nhật Như Lai bổn
tánh hoàn toàn thanh tịnh, vĩnh viễn bất biến, bất sanh bất diệt, cụ túc
viên mãn. Đức Phật Tỳ Lô bổn tôn [Pháp Giới Thể Tánh Trí] hàm ý tổng
hợp Tứ Trí thành Ngũ Trí, cho đến thống nhiếp vũ trụ vạn sự vạn vật
thành Pháp thân, lấy tư duy phát khởi Tịnh niệm, Chánh kiến, giác ngộ sự
thống nhất của vạn sự vạn vật trong vũ trụ, từ đây làm cơ sở để thành
tựu [Pháp Giới Thể Tánh Trí], biến nhập thế giới Tỳ Lô.
Sau khi kết giới, thế giới của Ngũ Trí Như Lai được thành lập, phóng đại quang minh, cụ túc thần lực, thí Vô Úy Pháp, tiếp dẫn lục đạo chúng sanh nhập đại đạo tràng diệt trừ phiền não, đốn phá Vô Minh, sám hối tội căn, quy y Tam Bảo, thừa Phật thần lực trực vãng Tây Phương, nhập Phật Pháp giới, thọ đại an lạc.
